ટેલિકમ્યુનિકેશન વિભાગ (DoT), ગુજરાત LSA દ્વારા આર.સી. ટેકનિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, અમદાવાદ ખાતે સાયબર સુરક્ષા અને સંચાર સાથી એપ પર સેમિનારનું આયોજન

ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ (DoT), ગુજરાત લાયસન્સ સર્વિસ એરિયા (LSA) દ્વારા 28.11.2025 ના રોજ આર.સી. ટેકનિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, અમદાવાદ ખાતે સાયબર સુરક્ષા અને સંચાર સાથી એપ પર એક સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ કાર્યક્રમમાં વિદ્યાર્થીઓ અને ફેકલ્ટી સભ્યો સહિત 150થી વધુ સહભાગીઓએ સક્રિય ભાગ લીધો હતો. શ્રી અજય કોઠારી, ડાયરેક્ટર (DIU) દ્વારા સંચાલિત આ સત્રનો હેતુ વિદ્યાર્થીઓને આજના ડિજિટલ યુગમાં સાયબર છેતરપિંડીના વધતા જોખમો અને સાયબર છેતરપિંડીમાં ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરુપયોગને રોકવા માટે DoTની પહેલ વિશે શિક્ષિત કરવાનો હતો.

શરૂઆતમાં, સહભાગીઓને સંચાર સાથી પોર્ટલ (https://sancharsaathi.gov.in) અને એપ વિશે પરિચય કરાવવામાં આવ્યો, જે મોબાઇલ વપરાશકર્તાઓને સશક્ત કરવા અને ડિજિટલ સલામતી જાગૃતિ વધારવા માટે DoT દ્વારા એક પહેલ છે. સંચાર સાથી તેના છત્ર હેઠળ વિવિધ નાગરિક-કેન્દ્રીત સેવાઓ પ્રદાન કરે છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય વપરાશકર્તાની ગોપનીયતાનું રક્ષણ કરવા, ટેલિકોમ-સંબંધિત છેતરપિંડીને ઘટાડવા અને સબ્સ્ક્રાઇબર્સને વધુ નિયંત્રણ અને પારદર્શિતા સાથે સશક્ત કરવાનો છે.

સંચાર સાથી હેઠળની મુખ્ય સેવાઓ:

• ચક્ષુ (CHAKSU) – (શંકાસ્પદ છેતરપિંડી સંચારની જાણ કરો): કૉલ,  SMS, અથવા વોટ્સએપ દ્વારા પ્રાપ્ત શંકાસ્પદ અથવા અનિચ્છનીય સંચારની જાણ કરવાની સુવિધા આપે છે, જે સાયબર ક્રાઇમ પ્રયાસો સાથે જોડાયેલા હોઈ શકે છે.
• TAFCOP (ટેલિકોમ એનાલિટિક્સ ફોર ફ્રોડ મેનેજમેન્ટ એન્ડ કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન): વપરાશકર્તાઓને તેમના નામે નોંધાયેલા મોબાઇલ કનેક્શન્સની સંખ્યા ચકાસવા અને કોઈપણ અનધિકૃત અથવા બિનજરૂરી કનેક્શનની જાણ કરવાની મંજૂરી આપે છે.
• CEIR (સેન્ટ્રલ ઇક્વિપમેન્ટ આઇડેન્ટિટી રજિસ્ટર): તમામ ટેલિકોમ નેટવર્ક્સ પર ખોવાયેલા અથવા ચોરાયેલા મોબાઇલ ઉપકરણોને પુનઃપ્રાપ્ત કરવા અને બ્લોક કરવા સક્ષમ બનાવે છે. તેના લોન્ચિંગ પછી, CEIR પહેલ દ્વારા 1.44 લાખથી વધુ મોબાઇલ હેન્ડસેટ્સને બ્લોક કરવામાં આવ્યા છે, 88,700થી વધુ ટ્રેસ કરવામાં આવ્યા છે, અને લગભગ 37,420 ઉપકરણો પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં આવ્યા છે, જે ગુજરાત રાજ્યમાં લગભગ 42% નો પુનઃપ્રાપ્તિ દર હાંસલ કરે છે. સમગ્ર ભારતમાં, 41.9 લાખથી વધુ હેન્ડસેટ્સ બ્લોક કરવામાં આવ્યા છે અને લગભગ 7.16 લાખ મોબાઇલ પુનઃપ્રાપ્ત થયા છે.

“તમારા નામે મોબાઇલ કનેક્શન્સ” સેવા હેઠળ, ગુજરાત, દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવના નાગરિકોએ 13 લાખથી વધુ વિનંતીઓ કરી છે, જેના કારણે લગભગ 8.2 લાખ અનધિકૃત કનેક્શન્સ ડિસ્કનેક્ટ કરવામાં આવ્યા છે. દેશભરમાં, આ સેવાને 2.87 કરોડ વિનંતીઓ મળી છે અને લગભગ 1.9 કરોડ મોબાઇલ કનેક્શન્સ ડિસ્કનેક્ટ કરવામાં આવ્યા છે.

સેમિનારમાં વિદ્યાર્થીઓની ઉત્સાહપૂર્ણ ભાગીદારી જોવા મળી, જેઓ સમગ્ર સત્ર દરમિયાન સક્રિયપણે જોડાયેલા રહ્યા. આ સત્ર ઇન્ટરેક્ટિવ ફોર્મેટને અનુસર્યું, જેમાં લાઇવ ડેમોન્સ્ટ્રેશન દ્વારા સાયબર સુરક્ષાના મુખ્ય પગલાં વિશેની તેમની સમજને વધુ ઊંડી બનાવવામાં આવી. વિદ્યાર્થીઓને સંચાર સાથી એપને પ્રત્યક્ષ રીતે અજમાવવાની પણ તક મળી, જેના વિવિધ મોડ્યુલોમાં નેવિગેટ કરીને ડિજિટલ સલામતીને મજબૂત કરવા માટે રચાયેલ સાધનો સાથે વ્યવહારિક પરિચય મેળવ્યો.

આ સેમિનારે સાયબર અપરાધીઓની પ્રચલિત મોડસ ઓપરેન્ડી (કાર્ય કરવાની પદ્ધતિ) વિશે ઊંડાણપૂર્વકની સમજ આપી, જેમાં મોબાઇલ ફોન, ઈમેલ અને લેપટોપ દ્વારા વ્યક્તિઓનું શોષણ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી વિવિધ યુક્તિઓ પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો. સત્રમાં સાયબર ક્રાઇમની તાત્કાલિક જાણ કરવાના મહત્ત્વ પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો, અને ઉપસ્થિત લોકોને નીચેના સત્તાવાર સંસાધનો વિશે માહિતી આપવામાં આવી:

• નેશનલ સાયબર ક્રાઇમ રિપોર્ટિંગ પોર્ટલ: https://cybercrime.gov.in
• સાયબર ક્રાઇમ હેલ્પલાઇન નંબર: 1930