શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિરના 200મા વર્ષની ઉજવણીમાં પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ

જય સ્વામિનારાયણ!

ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણના ચરણોમાં નમન કરું છું. ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણની કૃપાથી વડતાલ ધામમાં દ્વિશતાબ્દી મહોત્સવનો ભવ્ય કાર્યક્રમ ચાલી રહ્યો છે. દેશ-વિદેશના તમામ હરિભક્તો ત્યાં પધાર્યા છે અને સ્વામિનારાયણની પરંપરા છે કે સેવા વિના તેમનું કાર્ય આગળ વધતું નથી. આજે લોકો પણ ખૂબ જ ઉત્સાહથી સેવા કાર્યમાં સહયોગ આપી રહ્યા છે. છેલ્લા કેટલાક દિવસોમાં ટીવી પર, મીડિયામાં આ સમારોહની તસવીરો અને સોશિયલ મીડિયા પરના વીડિયો જોઈને મારો આનંદ અનેકગણો વધી ગયો.

મિત્રો,

વડતાલ ધામની સ્થાપનાના 200 વર્ષની આ દ્વિ-શતાબ્દીની ઉજવણી માત્ર એક ઘટના કે ઈતિહાસની તારીખ નથી. વડતાલ ધામમાં અનન્ય આસ્થા સાથે ઉછરેલા મારા જેવા દરેક વ્યક્તિ માટે આ એક મોટી તક છે. હું માનું છું કે આપણા માટે આ અવસર ભારતીય સંસ્કૃતિના શાશ્વત પ્રવાહનો પુરાવો છે. આજે પણ આપણે 200 વર્ષ પહેલા ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણ દ્વારા સ્થાપિત વડતાલ ધામની આધ્યાત્મિક ચેતનાને જીવંત રાખી છે. આજે પણ આપણે અહીં ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણના ઉપદેશો અને ઉર્જાનો અનુભવ કરી શકીએ છીએ. હું તમામ સંતોના ચરણોમાં નમન કરું છું અને દ્વિશતાબ્દીની ઉજવણી પર તમને અને તમામ દેશવાસીઓને અભિનંદન આપું છું. મને ખુશી છે કે ભારત સરકારે આ અવસર પર 200 રૂપિયાનો ચાંદીનો સિક્કો અને સ્મારક ટપાલ ટિકિટ પણ બહાર પાડી છે. આ પ્રતિકો ભાવિ પેઢીના મનમાં આ મહાન પ્રસંગની યાદોને જીવંત રાખશે.

મિત્રો,

ભગવાન સ્વામિનારાયણ સાથે સંકળાયેલ દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે આ પરંપરા સાથે મારું જોડાણ કેટલું ઊંડું છે. આપણા રાકેશજી ત્યાં બેઠા છે, તેમની સાથે મારો સંબંધ કેવો છે, કેટલો જૂનો છે, તે તમને કોઈ દિવસ કહેશે. આ સંબંધ આત્મિક, આધ્યાત્મિક અને સામાજિક પણ છે. હું ગુજરાતમાં હતો ત્યારે સંતો અને સત્સંગનો સંગાથ મને સરળતાથી મળી રહેતો. તે મારા માટે ભાગ્યશાળી ક્ષણો હતી અને મેં પણ તે ક્ષણને આનંદથી જીવી હતી. ભગવાન સ્વામિનારાયણની કૃપાથી એ ક્રમ આજે પણ પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે નહીં તો કોઈને કોઈ સ્વરૂપે ચાલુ છે. મને અનેક પ્રસંગોએ સંતોના આશીર્વાદ મળતા રહ્યા છે. રાષ્ટ્ર માટે સાર્થક વિચાર કરવાની તક મળતી રહી છે. હું ઈચ્છું છું કે આજે વડતાલ ધામના આ પવિત્ર ઉત્સવમાં હું પોતે પણ હાજર રહ્યો હોત. મને તમારી વચ્ચે બેસીને ઘણી જૂની વાતો યાદ કરવાની બહુ ઈચ્છા હતી અને તમને પણ ગમશે અને મને પણ ગમશે એ સ્વાભાવિક છે. પરંતુ જવાબદારીઓ અને વ્યસ્ત શિડ્યુલને કારણે આ શક્ય બન્યું નહીં. પરંતુ મારા હૃદયથી હું તમારી વચ્ચે છું. અત્યારે મારું મન સંપૂર્ણપણે વડતાલ ધામમાં છે.

મિત્રો,

આદરણીય સંતો, આપણા ભારતની આ વિશેષતા રહી છે કે જ્યારે પણ કપરો સમય આવ્યો છે, તે સમયે કેટલાક ઋષિ, મહર્ષિ, સંત, મહાત્મા અવતર્યા છે. ભગવાન સ્વામિનારાયણનું આગમન પણ એવા સમયે થયું જ્યારે દેશ સેંકડો વર્ષની ગુલામી પછી નબળો પડી ગયો હતો. પોતાની જાત પરનો વિશ્વાસ ગુમાવી દીધો હતો. તે પોતાની જાતને શ્રાપ આપવામાં વ્યસ્ત હતો. ત્યારે ભગવાન સ્વામિનારાયણ અને તે સમયગાળાના તમામ સંતોએ આપણને નવી આધ્યાત્મિક ઉર્જા આપી છે. તેમણે આપણા સ્વાભિમાનને જાગૃત કર્યું અને આપણી ઓળખને પુનર્જીવિત કરી. આ દિશામાં શિક્ષાપત્રી અને વચનામૃતનો ફાળો ઘણો મોટો છે. તેમના ઉપદેશોને આત્મસાત કરીને આગળ લઈ જવાની આપણા સૌની ફરજ છે.

મને આનંદ છે કે આ પ્રેરણાથી આજે વડતાલ ધામ માનવતાની સેવા અને યુગના સર્જનની એક મહાન સંસ્થા બની છે. આ વડતાલ ધામે આપણને વંચિત સમાજમાંથી સગરામજી જેવા ભક્તો આપ્યા છે. આજે, બાળકોના ખોરાક, આશ્રય, શિક્ષણ અને એટલું જ નહીં, દૂરના જંગલોમાં ઘણા સેવાકીય પ્રોજેક્ટ તમારા બધા દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહ્યા છે. તમે લોકો આદિવાસી વિસ્તારોમાં દીકરીઓના શિક્ષણ જેવા મહત્વપૂર્ણ અભિયાન ચલાવી રહ્યા છો. ગરીબોની સેવા કરવી, નવી પેઢીનું નિર્માણ કરવું, આધુનિકતા અને આધ્યાત્મિકતાનો સમન્વય કરીને ભારતની સંસ્કૃતિનું જતન કરવું, સારા ભવિષ્ય માટે આજે જે અભિયાન ચાલી રહ્યું છે, સ્વચ્છતાથી લઈને પર્યાવરણ માટે કરલ મારા દરેક આહ્વાન, મને આનંદ છે કે તમે બધા સંતો. ભક્તોએ મને ક્યારેય નિરાશ કર્યો નથી. મેં જે કહ્યું તે તમે તમારા પોતાના તરીકે સ્વીકાર્યું. તમે તમારી પોતાની જવાબદારી સ્વીકારી અને તેને દિલથી નિભાવવાનું ચાલુ રાખ્યું.

મને કહેવામાં આવ્યું છે કે મેં થોડા દિવસો અગાઉ જે આહ્વાન કરેલું. એક પેડ મા કે નામ… તમારી પોતાની માતાના નામે એક વૃક્ષ વાવો… માતાના નામે એક વૃક્ષ… આ અભિયાનમાં સ્વામિનારાયણ પરિવારે એક લાખથી વધુ વૃક્ષો વાવ્યા છે.

મિત્રો,

દરેક વ્યક્તિના જીવનમાં એક હેતુ હોય છે, જીવનનો એક હેતુ હોય છે. આ હેતુ આપણું જીવન નક્કી કરે છે. આપણા મન, ક્રિયાઓ અને શબ્દોને અસર કરે છે. જ્યારે આપણે આપણા જીવનનો હેતુ શોધીએ છીએ, ત્યારે આખું જીવન બદલાઈ જાય છે. આપણા સંતો અને મહાત્માઓએ દરેક યુગમાં માણસને તેના જીવનના ઉદ્દેશ્યોની અનુભૂતિ કરાવી છે. આ સંતો અને મહાત્માઓએ આપણા સમાજમાં બહુ મોટું યોગદાન આપ્યું છે. જ્યારે આખો સમાજ, આખો દેશ કોઈને કોઈ ઉદ્દેશ્યની પૂર્તિ માટે એકઠા થાય છે, ત્યારે તે ચોક્કસ સિદ્ધ થાય છે અને તેના પહેલા પણ ઘણા ઉદાહરણો છે. આપણે આ કર્યું છે. આપણા સંતોએ કર્યું છે. આપણા સમાજે તે બતાવ્યું છે. આપણી ધાર્મિક સંસ્થાઓએ આ બતાવ્યું છે.

આજે આપણા યુવાનો સમક્ષ એક બહુ મોટો ઉદ્દેશ્ય ઊભો થયો છે. આખો દેશ એક નિશ્ચિત લક્ષ્ય સાથે આગળ વધી રહ્યો છે. આ ધ્યેય છે – વિકસિત ભારતનું… હું વડતાલના સંતો અને મહાત્માઓને અને સમગ્ર સ્વામિનારાયણ પરિવારને વિનંતી કરું છું કે લોકોને આ પવિત્ર ઉદ્દેશ્ય, સ્વતંત્રતા જેવા વિકસિત ભારતના મહાન ઉદ્દેશ્ય સાથે જોડે, જે રીતે આઝાદીની ઝંખના અને આઝાદીની ચિનગારી એક સદી સુધી સમાજના વિવિધ ખૂણામાંથી દેશવાસીઓને પ્રેરણા આપતી રહી. એક પણ દિવસ, એક પણ ક્ષણ એવી નથી પસાર થઈ કે જ્યારે લોકોએ આઝાદીના ઈરાદા છોડી દીધા હોય, પોતાના સપનાઓ છોડી દીધા હોય, પોતાના સંકલ્પો છોડી દીધા હોય, એવું ક્યારેય બન્યું નથી. આઝાદીની ચળવળમાં જે તડપ અને ચેતના હતી, તે જ તૃષ્ણા અને ચેતના 140 કરોડ દેશવાસીઓમાં દરેક ક્ષણે વિકસિત ભારત માટે જરૂરી છે.

તમે બધાએ અને આપણે બધાએ મળીને લોકોને પ્રેરણા આપવી જોઈએ કે આવનારા 25 વર્ષ સુધી આપણે બધાએ, ખાસ કરીને આપણા યુવા મિત્રોએ વિકસિત ભારતના લક્ષ્ય સાથે જીવવાનું છે. ક્ષણે ક્ષણે જીવવું છે. તમારે દરેક ક્ષણે પોતાની જાતને તેની સાથે જોડાયેલી રાખવી પડશે. આ માટે તમે જ્યાં પણ હોવ ત્યાંથી યોગદાન આપવાનું શરૂ કરો. જ્યારે તે વિકસિત ભારતમાં યોગદાન આપશે. તે જ્યાં પણ હશે, તેને તેનો લાભ ચોક્કસ મળશે. હવે જેમ આપણે સતત કહીએ છીએ કે વિકસિત ભારત બનવા માટેની પ્રથમ શરત આપણને આત્મનિર્ભર ભારત બનાવવાની છે. હવે આત્મનિર્ભર ભારત બનાવવા માટે બહારથી કોઈ નહીં આવે, આપણે જાતે જ કરવું પડશે. માત્ર 140 કરોડ દેશવાસીઓએ જ કરવું પડશે. અહીં બેઠેલા તમામ હરિભક્તોએ આ કરવાનું રહેશે અને આપણે આની શરૂઆત ક્યાંથી કરીશું, શરૂઆત સ્થાનિક માટે અવાજની(વોકલ ફોર લોકલ) છે, દેશની એકતા અને અખંડિતતા પણ વિકસિત ભારત માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આજે, કમનસીબે, નિહિત સ્વાર્થ માટે આ થોડી સમજને કારણે, કેટલાક લોકો, ભારતના ઉજ્જવળ ભવિષ્યના મહત્વાકાંક્ષી ઉદ્દેશ્યોને ભૂલીને, સમાજને જાતિ, ધર્મ, ભાષા, ઉંચા અને નીચા, સ્ત્રી અને પુરુષ, ગામ અને શહેર, ખબર નહીં કેટલા પ્રકારે તેના ટુકડા કરવા માટે કેવી રીતે ષડયંત્ર ચાલી રહ્યું છે. રાષ્ટ્રવિરોધીઓના આ પ્રયાસની ગંભીરતાને આપણે સમજવી જરૂરી છે. તે સંકટને સમજી અને આપણે બધાએ મળીને આવા કૃત્યોને હરાવવા પડશે. આપણે સાથે મળીને તેમને નિષ્ફળ કરવા પડશે.

મિત્રો,

ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણમાં કહેવાયું છે કે કઠોર તપસ્યા દ્વારા મહાન લક્ષ્યો પ્રાપ્ત થાય છે. તેમણે આપણને કહ્યું કે યુવા દિમાગમાં રાષ્ટ્રને નિર્ણાયક દિશા બતાવવાની ક્ષમતા છે. તેમણે આપણને શીખવ્યું કે યુવાનો રાષ્ટ્રનું નિર્માણ કરી શકે છે અને કરશે. આ માટે આપણે મજબૂત, સક્ષમ અને શિક્ષિત યુવાનો બનાવવા પડશે. વિકસિત ભારત માટે આપણા યુવાનોને સશક્ત બનાવવા જોઈએ. કુશળ યુવાનો આપણી સૌથી મોટી તાકાત બનશે. આપણા યુવાનોની વૈશ્વિક માંગ વધુ વધવાની છે. આજે વિશ્વના મોટા ભાગના નેતાઓ જેમને હું મળું છું એવી અપેક્ષા રાખે છે કે ભારતના યુવાનો, ભારતનું કુશળ માનવબળ, ભારતના આઈટી ક્ષેત્રના યુવાનો તેમના દેશમાં જઈને તેમના દેશમાં કામ કરે. સમગ્ર વિશ્વ ભારતના યુવાનોની ક્ષમતાથી આકર્ષાય છે. આ યુવાનો માત્ર દેશની જ નહીં પરંતુ વિશ્વની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા તૈયાર થશે. આ દિશામાં આપણા પ્રયાસો રાષ્ટ્ર નિર્માણમાં પણ ખૂબ મદદરૂપ થશે. હું તમને વધુ એક વિનંતી પણ કરવા માંગુ છું. સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય હંમેશા વ્યસનમુક્તિ માટે ઘણું કામ કરે છે. આપણા સંતો, મહાત્માઓ અને હરિભક્તો યુવાનોને નશાથી દૂર રાખવા અને તેમને નશામુક્ત બનાવવામાં મોટો ફાળો આપી શકે છે. યુવાનોને ડ્રગ્સથી બચાવવા માટે આવા અભિયાનો અને આવા પ્રયાસો દરેક સમાજમાં હંમેશા જરૂરી છે. દેશના દરેક ખૂણામાં આ જરૂરી છે અને આપણે આ સતત કરવાનું છે.

મિત્રો,

કોઈપણ દેશ તેની વિરાસત પર ગર્વ કરીને તેને સાચવીને જ આગળ વધી શકે છે અને તેથી જ અમારો  મંત્ર વિકાસની સાથે સાથે વિરાસત પણ છે. મને આનંદ છે કે આજે હજારો વર્ષ જૂના આપણા વારસાના કેન્દ્રોની ભવ્યતા પાછી આવી રહી છે, જેને નષ્ટ કરવાનું માનવામાં આવતું હતું તે ફરીથી દેખાઈ રહ્યું છે. હવે અયોધ્યાનું ઉદાહરણ સૌની સામે છે. 500 વર્ષ પછી એક સપનું પૂરું થાય એટલે 500 વર્ષ સુધી કેટલી પેઢીઓ એ સપનું જીવતી રહી છે. આપણે તે સ્વપ્ન માટે લડતા રહ્યા છીએ, જરૂર પડ્યે બલિદાન આપીએ છીએ અને પછી તે બન્યું છે. આજે કાશી અને કેદારના કાયાકલ્પના ઉદાહરણો આપણી સામે છે. આપણા પાવાગઢમાં 500 વર્ષ પછી ધર્મનો ધ્વજ ફરકાવ્યો, 500 વર્ષ પછી… જુઓ આપણું મોઢેરાનું સૂર્યમંદિર, આજે આપણું સોમનાથ છે, જુઓ. દરેક જગ્યાએ નવી ચેતના અને નવી ક્રાંતિ જોવા મળી રહી છે.

આટલું જ નહીં, આપણા દેશમાંથી સેંકડો વર્ષ જૂની મૂર્તિઓ ચોરાઈ ગઈ, કોઈ પૂછવાવાળું નહોતું, આજે શોધખોળ કરીને દુનિયામાંથી આપણી ચોરાઇ ગયેલી મૂર્તિઓ, આપણાં દેવી-દેવતાઓના સ્વરૂપો, તે પાછી આવી રહી છે, આપણા મંદિરોમાં પાછી ફરી રહી છે. અને આપણે ગુજરાતના લોકોને ધોળાવીરા પર ગર્વ છે. અમને લોથલ પર એટલો ગર્વ છે કે તે આપણા પ્રાચીન ગૌરવનો વારસો છે. હવે તેને પુનઃસ્થાપિત કરવાનું કામ પણ ચાલી રહ્યું છે અને ભારતની સાંસ્કૃતિક જાગૃતિનું આ અભિયાન માત્ર સરકારનું અભિયાન નથી. આમાં આપણા સૌની જવાબદારી છે કે જેઓ આ ધરતીને, આ દેશને પ્રેમ કરે છે, જેઓ તેની પરંપરાઓને ચાહે છે, જેમને તેની સંસ્કૃતિ પર ગર્વ છે, જેઓ આપણા વારસાના વખાણ કરે છે. આપણે બધાએ એક મોટી ભૂમિકા ભજવવી છે અને તમે એક મોટી પ્રેરણા આપી શકો છો, વડતાલ ધામમાં ભગવાન સ્વામિનારાયણની વધુ વસ્તુઓ સાથેનું અક્ષર ભુવન મ્યુઝિયમ પણ આ અભિયાનનો એક ભાગ છે.  અને આ માટે હું તમને બધાને અભિનંદન આપું છું. કારણ કે આ મ્યુઝિયમ ખૂબ જ ઓછા સમયમાં નવી પેઢીને લોકોને પરિચય કરાવે છે. મને વિશ્વાસ છે કે અક્ષર ભુવન ભારતના અમર આધ્યાત્મિક વારસાનું ભવ્ય મંદિર બનશે.

મિત્રો,

હું માનું છું કે આ પ્રયાસો દ્વારા જ વિકસિત ભારતનો ઉદ્દેશ્ય સિદ્ધ થશે. જ્યારે 140 કરોડ ભારતીયો એક સામાન્ય ઉદ્દેશ્ય હાંસલ કરવા માટે એકસાથે જોડાશે, ત્યારેતે સરળતાથી પ્રાપ્ત થશે. આ યાત્રા પૂર્ણ કરવામાં આપણા સંતોનું માર્ગદર્શન ખૂબ જ જરૂરી છે અને જ્યારે આટલી મોટી સંખ્યામાં હજારો સંતો અહીં બેઠા છે ત્યારે દેશ-વિદેશના હરિભક્તો અહીં બેઠા છે અને જ્યારે પોતાના જ ઘરે હું વાત કરું છું, ત્યારે હું તમને બીજી એક વાત સાથે જોડવા માંગુ છું. આ વખતે પૂર્ણ કુંભ પ્રયાગરાજમાં થઈ રહ્યો છે. પૂર્ણ કુંભ 12 વર્ષ પછી આવે છે. આ આપણા ભારતનો મહાન વારસો છે. હવે દુનિયાએ પણ આ વિરાસતનો સ્વીકાર કર્યો છે. 13 જાન્યુઆરીથી લગભગ 45 દિવસ સુધી આ કુંભ મેળામાં 40-50 કરોડ લોકો આવે છે. હું તમને આગ્રહ કરું છું, શું તમે આ કરી શકશો? તમારું કામ આખી દુનિયામાં છે. વિશ્વના ઘણા દેશોમાં તમારા મંદિરો છે. શું તમે નક્કી કરી શકો છો કે આ કુંભ મેળો શું છે અને આ વખતે શા માટે થાય છે? આ પાછળ સામાજિક વિચાર શું છે? ત્યાંના લોકોને શિક્ષિત કરો અને જેઓ ભારતીય મૂળના નથી, વિદેશીઓને સમજાવો કે તે શું છે અને ખાતરી કરો કે વિદેશમાં તમારી દરેક શાખા ઓછામાં ઓછા 100 વિદેશીઓને પ્રયાગરાજમાં કુંભ મેળાની મુલાકાત લેવાનું કહે . સમગ્ર વિશ્વમાં ચેતનાનો સેતુ રચવાનું કાર્ય હશે અને તમે તે સરળતાથી કરી શકશો.

હું ત્યાં જાતે ન આવી શકવા બદલ ફરી એકવાર માફી માંગીને, તમે મને વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા તમારા બધાના દર્શન પણ કરાવ્યા. બધા સંતોને જોવાનો મોકો મળ્યો. બધા પરિચિત ચહેરાઓ મારી સામે છે. મારા માટે આ ખૂબ જ ખુશીની ક્ષણ છે કે આજે હું તમને બધાને દૂરથી જોઈ શકું છું. આ દ્વિશતાબ્દી ઉજવણી માટે હું તમને મારી શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું.

ઘણા બધા અભિનંદન! આપ સૌનો આભાર!

જય સ્વામિનારાયણ.