“ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા” ના સફળ અમલીકરણના સમર્પણ પર પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ

કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળમાં મારા સાથીદાર શ્રી અમિત શાહ, ચંદીગઢના પ્રશાસક શ્રી ગુલાબચંદ કટારિયાજી, મારા સાથી રાજ્યસભાના સાંસદ સતનામ સિંહ સંધુજી, ઉપસ્થિત અન્ય જનપ્રતિનિધિઓ, બહેનો અને સજ્જનો.

ચંદીગઢ આવીને મને લાગે છે કે જાણે હું મારા જ લોકોની વચ્ચે આવી ગયો છું. ચંદીગઢની ઓળખ શક્તિ-સ્વરૂપા મા ચંડિકાના નામ સાથે જોડાયેલી છે. મા ચંડી એટલે શક્તિનું તે સ્વરૂપ જે સત્ય અને ન્યાયની સ્થાપના કરે છે. આ ભાવના ભારતીય ન્યાય સંહિતા અને નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતાના સમગ્ર ડ્રાફ્ટનો પણ આધાર છે. એવા સમયે જ્યારે દેશ વિકસિત ભારતના સંકલ્પ સાથે આગળ વધી રહ્યો છે, જ્યારે બંધારણને 75 વર્ષ થઈ ગયા છે… ત્યારે, બંધારણની ભાવનાથી પ્રેરિત ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની શરૂઆત, તેનો અમલ થઈ રહ્યો છે. એક મોટી શરૂઆત છે. દેશના નાગરિકો માટે આપણા બંધારણ દ્વારા જે આદર્શોની કલ્પના કરવામાં આવી છે તેને પૂર્ણ કરવાની દિશામાં આ એક નક્કર પ્રયાસ છે. આ કાયદાનો અમલ કેવી રીતે થશે તેનો લાઈવ ડેમો હું માત્ર જોઈ રહ્યો હતો. અને હું અહીં દરેકને સમય કાઢીને આ લાઈવ ડેમો જોવા વિનંતી કરું છું. કાયદાના વિદ્યાર્થીઓએ જોવું જોઈએ, બાર કાઉન્સિલના મિત્રોએ જોવું જોઈએ, ન્યાયતંત્રના મિત્રોએ પણ જો સુવિધાજનક હોય તો જોવું જોઈએ. આ અવસર પર હું ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા અને નાગરિક સંહિતાના અમલ માટે તમામ દેશવાસીઓને મારી શુભકામનાઓ પાઠવું છું. અને હું ચંદીગઢ પ્રશાસન સાથે જોડાયેલા દરેકને અભિનંદન આપું છું.

મિત્રો,

દેશનો નવો ન્યાય સંહિતા જેટલો વ્યાપક દસ્તાવેજ છે, તેને બનાવવાની પ્રક્રિયા પણ એટલી જ વ્યાપક છે. દેશના અનેક મહાન બંધારણવિદો અને ન્યાયશાસ્ત્રીઓની મહેનત આમાં સામેલ છે. ગૃહ મંત્રાલયે જાન્યુઆરી 2020માં આ અંગે સૂચનો માંગ્યા હતા. જેમાં દેશના મુખ્ય ન્યાયાધીશોના સૂચનો અને માર્ગદર્શન હતું. જેમાં હાઈકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશોએ સંપૂર્ણ સહયોગ આપ્યો હતો. દેશની સર્વોચ્ચ અદાલત, 16 ઉચ્ચ અદાલતો, ન્યાયિક અકાદમીઓ, ઘણી કાયદાકીય સંસ્થાઓ, નાગરિક સમાજના લોકો, અન્ય બૌદ્ધિકો… આ બધાએ વર્ષો સુધી વિચાર-મંથન કર્યું, વાતચીત કરી, પોતાના અનુભવોને એકસાથે મૂક્યા, દેશની જરૂરિયાતો અંગે ચર્ચા કરી. આધુનિક પરિપ્રેક્ષ્ય. આઝાદીના સાત દાયકામાં ન્યાય વ્યવસ્થા સામે આવેલા પડકારો અંગે ઊંડી ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. દરેક કાયદાનું વ્યવહારુ પાસું જોવામાં આવ્યું હતું, તેને ભવિષ્યના માપદંડો પર કડક કરવામાં આવ્યું હતું… પછી ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા આ સ્વરૂપમાં આપણી સમક્ષ આવી છે. આ માટે હું દેશની સર્વોચ્ચ અદાલત, માનનીય ન્યાયાધીશો, દેશની તમામ હાઈકોર્ટ, ખાસ કરીને હરિયાણા અને પંજાબ હાઈકોર્ટનો વિશેષ આભાર વ્યક્ત કરું છું. આગળ આવવા અને આ ન્યાયિક સંહિતાની માલિકી લેવા બદલ હું બાર કાઉન્સિલનો પણ આભાર માનું છું, બાર કાઉન્સિલના તમામ મિત્રો ખૂબ ખૂબ અભિનંદનને પાત્ર છે. મને વિશ્વાસ છે કે દરેકના સહયોગથી બનેલી આ ન્યાયિક સંહિતા ભારતની ન્યાય યાત્રામાં સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થશે.

મિત્રો,

આપણા દેશને 1947માં આઝાદી મળી હતી. તમે વિચારો, સદીઓની ગુલામી પછી, પેઢીઓની રાહ જોયા પછી, ધ્યેયલક્ષી લોકોના બલિદાન પછી, જ્યારે આઝાદીની સવાર પડી ત્યારે આપણો દેશ આઝાદ થયો… ત્યારે કેવાં સપનાં હતાં, કેટલો ઉત્સાહ હતો? દેશમાં, દેશવાસીઓએ એમ પણ વિચાર્યું કે જો અંગ્રેજો ચાલ્યા જાય તો તેમને અંગ્રેજોના કાયદામાંથી પણ આઝાદી મળશે. આ કાયદા અંગ્રેજોના જુલમ અને શોષણના માધ્યમ હતા. આ કાયદા ત્યારે પણ બનાવવામાં આવ્યા હતા જ્યારે બ્રિટિશ સરકાર ભારત પર પોતાનો દબદબો જાળવી રાખવા માટે કંઈ પણ કરવા તૈયાર હતી. 1857માં, હું મારા યુવા મિત્રોને કહીશ – યાદ રાખો, 1857માં દેશની પ્રથમ મોટી સ્વતંત્રતા સંગ્રામ લડવામાં આવ્યો હતો. 1857ના તે સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામે બ્રિટિશ શાસનના મૂળને હચમચાવી નાખ્યા હતા અને દેશના ખૂણેખૂણે એક મોટો પડકાર ઉભો કર્યો હતો. ત્યારબાદ, તેના જવાબમાં, અંગ્રેજોએ 3 વર્ષ પછી 1860માં ભારતીય દંડ સંહિતા, એટલે કે IPC લાવ્યા. પછી થોડા વર્ષો પછી ભારતીય પુરાવા કાયદો લાવવામાં આવ્યો. અને પછી CRPCનું પહેલું માળખું અસ્તિત્વમાં આવ્યું. આ કાયદાઓનો વિચાર અને હેતુ ભારતીયોને સજા કરવાનો, તેમને ગુલામ રાખવાનો હતો અને કમનસીબે, આઝાદી પછી… દાયકાઓ સુધી, આપણા કાયદા સમાન દંડ સંહિતા અને દંડની માનસિકતાની આસપાસ ફરતા રહ્યા. અને જેનો ઉપયોગ નાગરિકો સાથે ગુલામ ગણીને કરવામાં આવતો હતો. સમયાંતરે આ કાયદાઓમાં નાના-મોટા સુધારા કરવાના પ્રયાસો થયા, પરંતુ તેમનું પાત્ર એ જ રહ્યું. આઝાદ દેશમાં ગુલામો માટે બનાવેલા કાયદાઓનું પાલન કેમ કરવું જોઈએ? આ પ્રશ્ન ન તો આપણે આપણી જાતને પૂછ્યો કે ન તો સત્તા પરના લોકોએ આ અંગે વિચારવું જરૂરી માન્યું. ગુલામીની આ માનસિકતાએ ભારતની પ્રગતિ અને ભારતની વિકાસ યાત્રાને ખૂબ પ્રભાવિત કરી.

મિત્રો,

દેશે હવે એ સંસ્થાનવાદી માનસિકતામાંથી બહાર આવવું જોઈએ, રાષ્ટ્રની ક્ષમતાનો ઉપયોગ રાષ્ટ્ર નિર્માણ માટે કરવો જોઈએ… આ માટે રાષ્ટ્રીય વિચાર જરૂરી હતો. અને તેથી જ 15 ઓગસ્ટે લાલ કિલ્લા પરથી મેં દેશને ગુલામીની માનસિકતામાંથી મુક્ત કરવાનો સંકલ્પ લીધો હતો. હવે, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા અને નાગરિક સંહિતા દ્વારા, દેશે તે દિશામાં વધુ એક મજબૂત પગલું ભર્યું છે. આપણી ન્યાયિક સંહિતા ‘લોકોની, લોકો દ્વારા, લોકો માટે’ની ભાવનાને મજબૂત કરી રહી છે, જે લોકશાહીનો આધાર છે.

મિત્રો,

ન્યાય સંહિતા સમાનતા, સંવાદિતા અને સામાજિક ન્યાયના વિચારો સાથે વણાયેલી છે. આપણે હંમેશા સાંભળ્યું છે કે કાયદાની નજરમાં બધા સમાન છે. પરંતુ, વ્યવહારિક વાસ્તવિકતા જુદી જ દેખાય છે. ગરીબ, કમજોર વ્યક્તિ કાયદાના નામે ડરતો હતો. બને ત્યાં સુધી તે કોર્ટ કે પોલીસ સ્ટેશનમાં પગ મુકવામાં ડરતો હતો. હવે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા સમાજની આ મનોવિજ્ઞાનને બદલવા માટે કામ કરશે. તેને વિશ્વાસ હશે કે દેશનો કાયદો સમાનતાની ગેરંટી છે. આ…આ જ સાચો સામાજિક ન્યાય છે, જેની ખાતરી આપણા બંધારણમાં છે.

મિત્રો,

ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા… દરેક પીડિત પ્રત્યે સંવેદનશીલતાથી ભરેલી છે. દેશના નાગરિકો માટે તેની ગૂંચવણો જાણવી પણ એટલી જ જરૂરી છે. તેથી, હું ઈચ્છું છું કે દરેક રાજ્યની પોલીસે આજે ચંદીગઢમાં અહીં બતાવેલ લાઈવ ડેમોનો પ્રચાર અને પ્રસારણ કરવો જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, ફરિયાદના 90 દિવસની અંદર, પીડિતાને કેસની પ્રગતિ સાથે સંબંધિત માહિતી આપવી પડશે. આ માહિતી એસએમએસ જેવી ડિજિટલ સેવાઓ દ્વારા સીધી તેમના સુધી પહોંચશે. પોલીસની કામગીરીમાં અડચણ ઉભી કરનાર વ્યક્તિ સામે કાર્યવાહી કરવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. જસ્ટિસ કોડમાં મહિલાઓની સુરક્ષા માટે એક અલગ પ્રકરણ રાખવામાં આવ્યું છે. કાર્યસ્થળ પર મહિલાઓના અધિકારો અને સલામતી, ઘરમાં અને સમાજમાં તેમના અને તેમના બાળકોના અધિકારો, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે કાયદો પીડિતાની સાથે છે. આમાં બીજી મહત્વની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. હવે મહિલાઓ સામે બળાત્કાર જેવા જઘન્ય અપરાધોમાં પ્રથમ સુનાવણીના 60 દિવસની અંદર આરોપો ઘડવા પડશે. સુનાવણી પૂર્ણ થયાના 45 દિવસમાં ચુકાદો સંભળાવવો પણ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યો છે. એવુ પણ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે કે કોઈ પણ સંજોગોમાં 2 વખતથી વધુ સ્થગિતની જોગવાઈ લઈ શકાય નહીં.

મિત્રો,

ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાના મૂળ મંત્ર છે – પ્રથમ નાગરિક! આ કાયદાઓ નાગરિક અધિકારોના રક્ષક બની રહ્યા છે, ‘ન્યાયની સરળતા’નો આધાર બની રહ્યા છે. અગાઉ એફઆઈઆર નોંધાવવી એટલી મુશ્કેલ હતી. પરંતુ હવે ઝીરો એફઆઈઆર પણ કાયદેસર થઈ ગઈ છે, હવે ગમે ત્યાંથી કેસ દાખલ કરવાની સુવિધા મળી ગઈ છે. એફઆઈઆરની નકલ પીડિતને આપવી જોઈએ, તેને આ અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. હવે આરોપી સામેનો કોઈ કેસ પડતો મૂકવો હોય તો પણ પીડિતાની સંમતિ ત્યારે જ પડતી મૂકવામાં આવશે. હવે પોલીસ તેમની ઈચ્છા મુજબ કોઈપણ વ્યક્તિને અટકાયતમાં લઈ શકશે નહીં. ન્યાયિક સંહિતામાં તેના પરિવારના સભ્યોને જાણ કરવી પણ ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની બીજી બાજુ છે…તેની માનવતા, તેની સંવેદનશીલતા હવે સજા વિના આરોપીને લાંબો સમય જેલમાં રાખી શકાય નહીં. હવે, 3 વર્ષથી ઓછી સજાને પાત્ર ગુનાના કિસ્સામાં, ઉચ્ચ અધિકારીની સંમતિથી જ ધરપકડ કરી શકાય છે. નાના ગુના માટે પણ ફરજિયાત જામીનની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. સામાન્ય ગુનાઓમાં સજાની જગ્યાએ સમુદાય સેવાનો વિકલ્પ પણ રાખવામાં આવ્યો છે. આનાથી આરોપીઓને સમાજના હિતમાં હકારાત્મક દિશામાં આગળ વધવાની નવી તક મળશે. પ્રથમ વખતના અપરાધીઓ માટે પણ ન્યાયિક સંહિતા ખૂબ જ સંવેદનશીલ છે. દેશની જનતાને એ જાણીને પણ આનંદ થશે કે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા લાગુ થયા બાદ આવા હજારો કેદીઓને જેલમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા છે…જેઓ જૂના કાયદાઓને કારણે જેલમાં હતા. તમે કલ્પના કરી શકો છો, નવી વ્યવસ્થા, નવો કાયદો નાગરિક અધિકારોના સશક્તિકરણને કેટલી ઊંચાઈ આપી શકે છે.

મિત્રો,

ન્યાયનો પ્રથમ માપદંડ સમયસર ન્યાય મળવો છે. આપણે બધા કહેતા અને સાંભળતા આવ્યા છીએ કે  – justice delayed, justice denied!! તેથી જ, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા અને નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા દ્વારા, દેશે ઝડપી ન્યાયની દિશામાં એક મોટું પગલું ભર્યું છે. જેમાં ઝડપથી ચાર્જશીટ દાખલ કરવા અને ઝડપથી ચુકાદો આપવાને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે. કોઈપણ કિસ્સામાં, દરેક પગલાને પૂર્ણ કરવા માટે સમય મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી છે. દેશમાં આ સિસ્ટમ લાગુ થયાને થોડા મહિના જ થયા છે. તેને પરિપક્વ થવા માટે હજુ સમયની જરૂર છે. પરંતુ, આટલા ટૂંકા ગાળામાં આપણે જે ફેરફારો જોઈ રહ્યા છીએ, દેશના વિવિધ ભાગોમાંથી જે માહિતી મળી રહી છે… તે ખરેખર ખૂબ જ સંતોષકારક અને પ્રોત્સાહક છે. તમે લોકો અહીં સારી રીતે જાણો છો કે આપણા જ ચંદીગઢમાં વાહન ચોરીના કેસમાં એફઆઈઆર દાખલ થયા બાદ આરોપીને માત્ર 2 મહિના અને 11 દિવસમાં કોર્ટે સજા સંભળાવી હતી, તેને સજા મળી હતી. કોર્ટે માત્ર 20 દિવસમાં સંપૂર્ણ સુનાવણી બાદ વિસ્તારમાં અશાંતિ ફેલાવનાર અન્ય એક આરોપીને પણ સજા ફટકારી છે. દિલ્હીના એક કેસમાં પણ એફઆઈઆરથી નિર્ણય લેવામાં માત્ર 60 દિવસનો સમય લાગ્યો હતો… આરોપીને 20 વર્ષની જેલની સજા ફટકારવામાં આવી હતી. બિહારના છપરામાં એક હત્યા કેસમાં એફઆઈઆરથી ચુકાદો આવવામાં માત્ર 14 દિવસનો સમય લાગ્યો હતો અને આરોપીઓને આજીવન કેદની સજા ફટકારવામાં આવી હતી. આ નિર્ણયો દર્શાવે છે કે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની તાકાત શું છે અને તેની અસર શું છે. આ પરિવર્તન દર્શાવે છે કે જ્યારે સામાન્ય નાગરિકોના હિતને સમર્પિત સરકાર હોય, સરકાર જ્યારે લોકોના દુઃખ દૂર કરવા નિષ્ઠાપૂર્વક ઈચ્છે ત્યારે પરિવર્તન પણ થાય છે અને પરિણામો પણ આવે છે. હું ઈચ્છું છું કે આ નિર્ણયોની દેશમાં બને એટલી ચર્ચા થાય જેથી દરેક ભારતીયને ખબર પડે કે ન્યાય માટે તેની શક્તિ કેટલી વધી છે. આનાથી ગુનેગારોને પણ ખબર પડશે કે તારીખ પછીના દિવસો પૂરા થઈ ગયા છે.

મિત્રો,

નિયમો કે કાયદા ત્યારે જ અસરકારક રહે છે જ્યારે તે સમયને અનુરૂપ હોય. આજે દુનિયા એટલી ઝડપથી બદલાઈ રહી છે. ગુનાખોરી અને ગુનેગારોની પદ્ધતિઓ બદલાઈ ગઈ છે. આવી સ્થિતિમાં, 19મી સદીમાં મૂળ ધરાવતી વ્યવસ્થા કેવી રીતે વ્યવહારુ હોઈ શકે? તેથી જ આ કાયદાઓને ભારતીય બનાવવાની સાથે અમે તેનું આધુનિકીકરણ પણ કર્યું છે. અહીં આપણે એ પણ જોયું કે કેવી રીતે ડિજિટલ એવિડન્સને પણ મહત્વના પુરાવા તરીકે રાખવામાં આવ્યા છે. તપાસ દરમિયાન પુરાવા સાથે ચેડાં ન થાય તે માટે સમગ્ર પ્રક્રિયાની વીડિયોગ્રાફી ફરજિયાત કરવામાં આવી છે. નવા કાયદાના અમલીકરણ માટે ઈ-સક્ષ્ય, ન્યાય શ્રુતિ, ન્યાય સેતુ, ઈ-સમન પોર્ટલ જેવા ઉપયોગી સાધનો તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. હવે કોર્ટ અને પોલીસ દ્વારા સીધા ફોન પર અને ઈલેક્ટ્રોનિક માધ્યમો દ્વારા સમન્સ પાઠવી શકાશે. સાક્ષીના નિવેદનનું ઓડિયો-વિડિયો રેકોર્ડિંગ પણ કરી શકાય છે. ડિજીટલ પુરાવા પણ હવે કોર્ટમાં માન્ય રહેશે, તે ન્યાયનો આધાર બનશે. ઉદાહરણ તરીકે, ચોરીના કેસમાં ફિંગર પ્રિન્ટનું મેચિંગ, બળાત્કારના કેસમાં ડીએનએ સેમ્પલનું મેચિંગ, હત્યાના કેસમાં પીડિતા દ્વારા મારવામાં આવેલી ગોળીનું મેચિંગ અને આરોપી પાસેથી જપ્ત કરાયેલી બંદૂકની સાઈઝ… આ બધા સાથે વીડિયો પુરાવા આ કાનૂની આધાર બનશે.

મિત્રો,

આ ગુનેગાર પકડાય ત્યાં સુધી બિનજરૂરી સમય બગાડવાનું ટાળશે. આ ફેરફારો દેશની સુરક્ષા માટે પણ એટલા જ મહત્વપૂર્ણ હતા. ડિજિટલ પુરાવા અને ટેક્નોલોજીનું એકીકરણ પણ આતંકવાદ સામેની લડાઈમાં અમને વધુ મદદ કરશે. હવે નવા કાયદા હેઠળ આતંકવાદીઓ કે આતંકવાદી સંગઠનો કાયદાની જટિલતાઓનો લાભ ઉઠાવી શકશે નહીં.

મિત્રો,

નવી ન્યાય સંહિતા અને નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા દરેક વિભાગની ઉત્પાદકતામાં વધારો કરશે અને દેશની પ્રગતિને વેગ આપશે. આનાથી ભ્રષ્ટાચારને અંકુશમાં લેવામાં મદદ મળશે જે કાયદાકીય અવરોધોને કારણે મજબૂત થઈ રહ્યો હતો. મોટાભાગના વિદેશી રોકાણકારો અગાઉ ભારતમાં રોકાણ કરવા માંગતા ન હતા કારણ કે જો કેસ ચાલતો હોય તો તેમાં વર્ષો લાગી જાય. જ્યારે આ ડર ખતમ થશે ત્યારે રોકાણ વધશે અને દેશનું અર્થતંત્ર મજબૂત બનશે.

મિત્રો,

દેશનો કાયદો નાગરિકો માટે છે. તેથી, કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓ પણ જનતાની સુવિધા માટે હોવી જોઈએ. પરંતુ, જૂની સિસ્ટમમાં આ પ્રક્રિયા જ સજા બની ગઈ હતી. સ્વસ્થ સમાજને કાયદાનું સમર્થન મળવું જોઈએ. પરંતુ, આઈપીસીમાં કાયદાનો ડર જ એકમાત્ર રસ્તો હતો. તે પણ ગુનેગારો કરતાં પ્રામાણિક લોકો, ગરીબ પીડિત લોકો વધુ ડરતા હતા. રસ્તામાં કોઈ અકસ્માત થાય તો પણ લોકો મદદ કરતા ડરતા હતા. તેને લાગ્યું કે ઊલટું તે પોતે જ પોલીસ સાથે મુશ્કેલીમાં મુકાઈ જશે. પરંતુ હવે મદદગારોને આ મુશ્કેલીઓમાંથી મુક્તિ મળી છે. એ જ રીતે, અમે બ્રિટિશ શાસનના 1500 થી વધુ જૂના કાયદાઓ પણ નાબૂદ કર્યા. જ્યારે આ કાયદાઓ નાબૂદ કરવામાં આવ્યા ત્યારે લોકોને આશ્ચર્ય થયું કે શું દેશમાં આવા પણ કાયદા પસાર થઈ રહ્યા છે, શું આવા પણ કાયદા બનાવવામાં આવ્યા છે.

મિત્રો,

આપણા દેશમાં કાયદો નાગરિક સશક્તિકરણનું માધ્યમ બને તે માટે આપણે બધાએ આપણો પરિપ્રેક્ષ્ય વિસ્તૃત કરવો જોઈએ. હું આ એટલા માટે કહી રહ્યો છું કારણ કે આપણા દેશમાં કેટલાક કાયદાઓની ખૂબ ચર્ચા થાય છે. ચર્ચા થવી જોઈએ પરંતુ ઘણા મહત્વપૂર્ણ કાયદાઓ આપણી ચર્ચાથી વંચિત રહી જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, કલમ 370 હટાવવામાં આવી હતી, તેના પર ઘણી ચર્ચા થઈ હતી. ટ્રિપલ તલાક પર કાયદો પસાર થયો અને તેની ખૂબ ચર્ચા થઈ. આ દિવસોમાં વકફ બોર્ડ સાથે જોડાયેલા કાયદા પર ચર્ચા ચાલી રહી છે. આપણે તે કાયદાઓને સમાન મહત્વ આપવું જોઈએ જે નાગરિકોના ગૌરવ અને આત્મસન્માનને વધારવા માટે બનાવવામાં આવે છે. હવે જેમ કે આજે વિકલાંગ વ્યક્તિઓનો આંતરરાષ્ટ્રીય દિવસ છે. દેશના વિકલાંગ લોકો આપણા જ પરિવારના સભ્યો છે. પરંતુ, જૂના કાયદામાં વિકલાંગોને કઈ શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા? વિકલાંગો માટે આવા અપમાનજનક શબ્દોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેને કોઈ પણ સંસ્કારી સમાજ સ્વીકારી શકે નહીં. આ કેટેગરીને અક્ષમ કહેવાની શરૂઆત કરનાર અમે સૌ પ્રથમ હતા. નબળાઈ અનુભવતા શબ્દોથી છુટકારો મેળવ્યો. 2016માં, અમે વિકલાંગ વ્યક્તિઓના અધિકારો અધિનિયમનો અમલ કર્યો. આ માત્ર વિકલાંગોને લગતો કાયદો નહોતો. આ પણ સમાજને વધુ સંવેદનશીલ બનાવવાનું અભિયાન હતું. નારી શક્તિ વંદન કાયદો આવા મોટા પરિવર્તનનો પાયો નાખવા જઈ રહ્યો છે. એ જ રીતે ટ્રાન્સજેન્ડર સંબંધિત કાયદા, મધ્યસ્થી અધિનિયમ, GST અધિનિયમ, આવા ઘણા કાયદા બન્યા છે, જેના પર સકારાત્મક ચર્ચા જરૂરી છે.

મિત્રો,

કોઈપણ દેશની તાકાત તેના નાગરિકો છે. અને, દેશનો કાયદો નાગરિકોની શક્તિ છે. એટલા માટે, જ્યારે પણ કંઈક થાય છે, ત્યારે લોકો ગર્વથી કહે છે – હું કાયદાનું પાલન કરનાર નાગરિક છું. કાયદા પ્રત્યે નાગરિકોની આ વફાદારી રાષ્ટ્રની મોટી સંપત્તિ છે. આ મૂડી ઓછી ન થવી જોઈએ, દેશવાસીઓનો આત્મવિશ્વાસ ડગમગવો ન જોઈએ…આ આપણા સૌની સામૂહિક જવાબદારી છે. તેથી, હું ઈચ્છું છું કે દરેક વિભાગ, દરેક એજન્સી, દરેક અધિકારી અને દરેક પોલીસકર્મી નવી જોગવાઈઓ જાણે અને તેમની ભાવના સમજે. ખાસ કરીને, હું દેશની તમામ રાજ્ય સરકારોને વિનંતી કરવા માંગુ છું કે ભારતીય ન્યાય સંહિતા, નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા… અસરકારક રીતે લાગુ કરવામાં આવે અને તેની અસર જમીન પર દેખાતી હોવી જોઈએ, આ માટે તમામ રાજ્ય સરકારોએ સક્રિય રીતે કામ કરવું પડશે. અને હું ફરીથી કહું છું… નાગરિકોને તેમના અધિકારો વિશે શક્ય તેટલી વધુ માહિતી હોવી જોઈએ. આ માટે આપણે સાથે મળીને પ્રયત્નો કરવા પડશે. કારણ કે, આનો જેટલો અસરકારક અમલ થશે, તેટલું સારું ભવિષ્ય આપણે દેશને આપી શકીશું. આ ભવિષ્ય તમારા અને તમારા બાળકોનું જીવન નક્કી કરવા જઈ રહ્યું છે, તે તમારી સેવા સંતોષ નક્કી કરશે. મને વિશ્વાસ છે કે આપણે બધા આ દિશામાં સાથે મળીને કામ કરીશું અને રાષ્ટ્ર નિર્માણમાં આપણી ભૂમિકામાં વધારો કરીશું. આ સાથે, હું ફરી એકવાર તમને, તમામ દેશવાસીઓને, ભારતીય ન્યાય સંહિતા, નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ચંદીગઢના આ અદ્ભુત વાતાવરણને, તમારા પ્રેમને, તમારા ઉત્સાહને વંદન કરતાં મારા ભાષણને પૂર્ણ કરું છું.